1. Home
  2. /
  3. CBSE News
  4. /
  5. Others
  6. /
  7. UP Board Syllabus for...

UP Board Syllabus for Class 12 Hindi

myCBSEguide App

myCBSEguide App

Download the app to get CBSE Sample Papers 2023-24, NCERT Solutions (Revised), Most Important Questions, Previous Year Question Bank, Mock Tests, and Detailed Notes.

Install Now

Uttar Pradesh Madhyamik Shiksha Parishad UP Board syllabus for class 12 Hindi 2018, 2019, and 2020 as per upmsp.edu.in. New curriculum. UP Board syllabus is available for free download in PDF format. Download latest UP Board syllabus of 12th Hindi as PDF format. Hindi Syllabus for UP Board class 12 is also available in myCBSEguide app, the best app for UP Board students.

UP Board Syllabus for Class 12 Hindi

UP Board has special academics unit to design curriculum and syllabus. The new revised syllabus for UP Board Syllabus for Class 12 Hindi is published by upmsp.edu.in Central Secondary Education, Head Office in Lucknow. The latest syllabus for class 12 Hindi includes list of topics and chapters in Hindi. Uttar Pradesh Madhyamik Shiksha Parishad namely UP Board holds the right to conduct High School (10th) and Intermediate (12th) exam across UP state every year. UP Board decides the pattern and syllabus of these exam. But now, UP Board has made a change in exam pattern. Now, course of 11th and 12th class will be separated. From this 60 Lacs students of 11th-12th class will be benefited. They don’t have to read same course in 12th class as they have already learn in 11th class.

UP Board Syllabus Exam Preparation

Syllabus of UP Board Class 12th for the academic session 2017, 2018 The Syllabus for UP Board Syllabus for Class 12 Hindi. UP Board Exam Preparation Tips to get good marks in board exam. The question papers are designed as per the syllabus prescribed for current session. UP Board Syllabus 2018 Latest UP Board Inter New Syllabus Change in UP Board Inter Syllabus from 2017 2018 UP Board Changed 11th 12th Class Exam Pattern Download New Syllabus pdf in Hindi Updates. UP Madhyamik Shiksha Parishad has decided to separate Syllabus for 11th & 12 Classes. Now Syllabus for both Classes will be different.

UP Board Syllabus for Class 12 Hindi Download as PDF

यूपी बोर्ड में NCERT की तर्ज पर तैयार पाठ्यक्रम

यूपी बोर्ड के करीब 25 हजार विद्यालयों में नए सत्र से कोर्स को बदल दिया गया है और बदला हुआ कोर्स मार्च 2018 में लागू हो सकता है। यूपी बोर्ड प्रशासन द्वारा कोर्स को बदलने की तैयारियां पूरी कर कक्षा 9 से 12 तक के लिए यूपी बोर्ड की किताबों को छापने की अधिसूचना भी जारी कर दी गई है क्योंकि यूपी बोर्ड ने मुद्रकों को 21 मार्च 2018 तक किताबें बाजार में उपलब्ध कराने के निर्देश दिए हैं। उत्तर प्रदेश सरकार ने NCERT से कॉपीराइट की अनुमति भी ले ली है और इसके साथ ही शासन ने भी इस पर मुहर लगा दी है। ऐसे में छात्र-छात्रओं को नए सत्र से पहले ही NCERT की तर्ज पर तैयार पाठ्यक्रम के अनुरूप पुस्तकें मुहैया कराने की प्रक्रिया भी शुरू हो गई है।

Class 12 UP Board Syllabus Hindi

उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षा परिषद्इलाहाबाद कक्षा-12 हिन्दी पाठ्यक्रम तथा पाठ्यपुस्तकें

प्रथम प्रश्नपत्र (पूर्णांक-50)

  1. हिन्दी गद्य का विकास (गद्य की पाठ्य पुस्तक में दिये गये पाठों पर आधारित विभिन्न कालों में गद्य की भाषा-संरचना, विधाओं में परिवर्तन, युग-प्रवर्तक लेखकों का योगदान एवं प्रमुख रचनाएं (अतिलघु उत्तरीय प्रश्न)। (05)
  2. काव्य साहित्य का विकास (आधुनिक काल-भारतेन्दु युग, द्विवेदी युग, छायावाद, प्रगतिवाद, प्रयोगवाद, नई कविता इत्यादि) की काव्य प्रवृत्तियां उनमें परिवर्तन प्रतिनिधि कवि एवं उनके प्रमुख कृतियां (अतिलघु उत्तरीय प्रश्न)। (05)
  3. गद्यांशों एवं सूक्तियों की सन्दर्भ सहित व्याख्या। (7+3=10)
  4. पद्यांशों तथा सूक्तिपरक पंक्तियों की सन्दर्भ सहित व्याख्या। (7+3=10)
  5. संकलित गद्य के पाठों के लेखकों का साहित्यिक परिचय, जीवनी, कृतियाँ तथा भाषा शैली (04)
  6. काव्य-सौष्ठव-कवि परिचय, जीवनी, कृतियाँ, साहित्यिक विशेषताएँ- (04)
  7. (क) कहानी-चरित्र-चित्रण, कहानी के तत्व एवं तथ्यों पर आधारित (लघु उत्तरीय प्रश्न) (04)
    (ख) नाटक-निर्धारित नाटक की विशेषताएँ एवं पात्रों के चरित्र चित्रण पर अधारित लघु उत्तरीय प्रश्न (04)
  8. खण्ड काव्य-निम्नलिखित पर आधारित लघु उत्तरीय प्रश्न- (04)
    (क) खण्ड काव्य की विशेषताएं
    (ख) पात्रों का चरित्र-चित्रण
    (ग) प्रमुख घटनाओं पर आधारित प्रश्न।

द्वितीय प्रश्नपत्र (पूर्णांक-50)

  1. पठित पाठ्य पुस्तक के निर्धारित पाठों के संस्कृत गद्य एवं पत्र खण्डों का संदर्भ सहित हिन्दी में अनुवाद (10)
  2. पाठ्य पुस्तक से सूक्तिपरक पंक्तियों की ससन्दर्भ हिन्दी में व्याख्या। (04)
  3. पाठों पर आधारित अति लघु उत्तरीय प्रश्नों का संस्कृत में उत्तर (कोई दो प्रश्न करना है)। (04)
  4. काव्य सौन्दर्य के तत्व- (06)
    () सभी रस- (परिभाषा, उदाहरण एवं पहचान)
    () अलंकार (1) शब्दालंकार-अनुप्रास, यमक, श्लेष (परिभाषा एवं उदाहरण)
    (2) अर्थालंकार-उपमा, रूपक, उत्प्रेक्षा, सन्देह, भ्रान्तिमान, अनन्वय, प्रतीप, दृष्टान्त तथा अतिशयोक्ति (परिभाषा एवं उदाहरण)
    () छन्द (1) मात्रिक-चौपाई दोहा, सोरठा, रोला, कुण्डलिया, हरिगीतिका, वरवै (लक्षण एवं उदाहरण)
    (2)वर्षवृत्त-इन्द्रवजा, उपेन्द्रवजा, सवैया, मंतगमंद, सुमुखी, सुन्दरी, बसन्ततिलका (लक्षण एवं उदाहरण)
    (3) भुक्तक मनहर (लक्षण एवं उदाहरण)
  5. निबन्ध-हिन्दी में मौलिक अभिव्यक्ति दिये हुए विषय पर निबन्ध, (जनसंख्या, पर्यावरण, स्वास्थ्य शिक्षा आदि की जानकारी हेतु इन विषयों पर भी निबन्ध पूछे जायेंगे)। (09)
  6. संस्कृत व्याकरण- (13)
    -सन्धि- (1) स्वर सन्धि-एचोऽयवायावः एडः पदान्तादति, एङपररूपम् (01)
    (2) व्यंजन-स्तोः श्चुनाश्चुः, ष्टुनाष्टुः, झलांजशझशि, खरिच, मोऽनुस्वारः तोर्लि, अनुस्वारस्यययि पर सवर्णः (01)
    (3) विसर्ग-विसर्जनीयस्य सः, सरयजुवोरुः, अतोरोरप्लुतादप्लुते, हशिच, रोरि (01)
    -शब्दरूप (1) संज्ञा-आत्मन्, नामन, राजन्, जगत् सरित्। (01)
    (2) सर्वनाम-सर्व, इदम्, यद। (01)
    -धातुरूप-लट्, लोट, विधिलिङ्ग, लङ, लुट (परस्मैपदी) स्था, पा, नी, दा, कृ, चुर (02)
    -प्रत्यय (1) कृत-क्त, क्वा, तब्यतू, अनीयर् (01)
    (2) तद्धित-त्व, मतुप, वतुप (01)
    -विभक्ति परिचय-अभितः परितः, समयानिकषाहाप्रतियोगेऽपि, यनाल विकारः, सहयुक्तेऽप्रधाने, नमः स्वस्तिस्वाहा स्वधालंबषट्योगाच्च, षष्ठीशेषे, यतश्चनिर्धारणम् (02)
    -समास-अव्ययीभाव कर्मधारय, बहुत्रीहि। (02)
  7. हिन्दी वाक्यों का संस्कृत में अनुवाद। (04)

प्रथम प्रश्नपत्र

पुस्तक का नाम
गद्य हेतु निर्धारित पाठ्य वस्तु

लेखक का नाम – पाठ का नाम

  1. बासुदेव शरण अग्रवाल – राष्ट्र का स्वरूप
  2. जैनेंद्र कुमार – भाग्य और पुरुषार्थ
  3. कन्हैया लाल मिश्र “प्रभाकर” – राबर्ट नर्सिंग होम में
  4. डॉ० हजारी प्रसाद – अशोक के फूल
  5. अज्ञेय – सन्नाटा
  6. प्रो० जी० सुन्दर रेड्डी – भाषा और आधुनिकता
  7. हरिशंकर परसाई – निंदा रस
  8. मोहन राकेश – आखिरी चट्टान

पुस्तक का नाम– 
काव्य हेतु निर्धारित पाठ्य वस्तु

  1. भारतेन्दु हरिश्चन्द्र – प्रेम माधुरी, यमुना-छवि
  2. जगन्नाथदास रत्नाकर – उद्धव-प्रसंग, गंगावतरण
  3. अयोध्या सिंह उपाध्याय ‘हरिऔध’ – पवन दूतिका
  4. मैथिलीशरण गुप्त – कैकेयी का अनुताप गीत
  5. जयशंकर प्रसाद – गीत, श्रद्धा-मनु
  6. सूर्यकान्त त्रिपाठी निराला – बादल-राग, सन्ध्या-सुन्दरी
  7. सुमित्रा नन्दन पंत – नौका विहार, परिवर्तन, बापू के प्रति
  8. महादेवीं वर्मा – गीत
  9. रामधारी सिंह “दिनकर” – पुरूरवा, उर्वशी, अभिनव-मनुष्य
  10. सच्चिदानन्द हीरानंद वात्स्यायन “अज्ञेय” – मैने आहुति बनकर देखा, हिरोशिमा
  11. विविध
    • नरेन्द्र शर्मा – मधु की एक बूंद
    • भवानी प्रसाद मिश्रः – बूंद टपकी एक नभ से
    • गजानन माधव मुक्ति बोधः – मुझे कदम-कदम पर
    • गिरिजा कुमार माथुरः – चित्रमय धरती
    • धर्मवीर भारतीः – सांझ के बादल

पुस्तक का नाम
कथा साहित्य हेतु निर्धारित पाठ्य पुस्तक

  1. भीष्म साहनी – खून का रिश्ता पाट्य वस्तु
  2. फणीश्वर नाथ रेणु – पंचलाइट
  3. शिवानी – लाटी
  4. अमरकांत – बहादुर
  5. शिव प्रसाद सिंह – कर्मनाशा की हार

नाटक (सहायक पुस्तक)

  1. पुस्तक– कुहासा और किरण
    लेखक– श्री विष्णु प्रभाकर
    प्रकाशक– भारतीय साहित्य प्रकाशन, 204-ए, वेस्ट एण्ड रोड, सदर, मेरठ।
    अनुदानित जिले– मेरठ, आजमगढ़, मुरादाबाद, बलिया, रायबरेली, झाँसी, सुल्तानपुर, लखीमपुर खीरी, बंदायूँ, पीलीभीत।
  2. पुस्तक– आन की मान
    लेखक– श्री हरिकृष्ण प्रेमी
    प्रकाशक– कौशाम्बी प्रकाशन, दारागंज, इलाहाबाद
    अनुदानित जिले– वाराणसी, लखनऊ, इटावा, बरेली, फर्रूखाबादा, एटा, शाहजहांपुर, उन्नाव, हमीरपुर।
  3. पुस्तक-गरूड़ ध्वज
    लेखक-लक्ष्मी नारायण मिश्र
    प्रकाशक– साहित्य भवन, प्रा०लि०, 93, के०पी० कक्कड़ रोड़, इलाहाबाद।
    अनुदानित जिले– आगरा, गोरखपुर, जौनपुर, फैजाबाद, बिजनौर, फतेहपुर, गोण्डा, सीतापुर, प्रतापगढ़, बहराइच, ललितपुर।
  4. पुस्तक– सूत पुत्र
    लेखक– डॉ० गंगा सहाय प्रेमी
    प्रकाशक– राम प्रसाद एण्ड सन्स, अस्पताल रोड़, आगरा।
    अनुदानित जिले– इलाहाबाद, सहारनपुर, अलीगढ़, मुजफ्फरनगर, गाजीपुर, मैनपुरी, जालौन, हरदोई, बाराबंकी।
  5. पुस्तक-राज मुकुट
    लेखक– श्री व्यथित हृदय
    प्रकाशक– सिम्बुल लैंग्वेज कारपोरेशन अस्पताल रोड़, आगरा
    अनुदानित जिले-कानपुर, बुलन्दशहर, मथुरा, बस्ती, मिर्जापुर, देवरिया, बांदा, रामपुर।

खण्ड काव्य (सहायक पुस्तक)
खण्ड काव्य

  1. पुस्तक– मुक्ति यज्ञ
    लेखक– श्री सुमित्रा नन्दन पन्त
    प्रकाशक– राधा कृष्ण प्रकाशन 2, अन्सारी रोड़, दरियागंज, नई दिल्ली
    अनुदानित जिले– कानपुर, जौनपुर, मुरादाबाद, फैजाबाद, एटा, ललितपुर।
  2. पुस्तक– सत्य की जीत
    लेखक– श्री द्वारिका प्रसाद माहेश्वरी
    प्रकाशक– ज्वाला प्रसाद विद्या सागर, 129 , के०पी० कक्कड़ रोड़, इलाहाबाद
    अनुदानित जिले– झाँसी, बंदायूँ, प्रतापगढ़, रामपुर, पीलीभीत, लखनऊ, इटावा, बलिया, बिजनौर
  3. पुस्तक– रश्मि रथी
    लेखक– रामधारी सिंह दिनकर
    प्रकाशक– उदयांचल, पटना, वितरक-लोक भारती 15-ए, महात्मा गांधी मार्ग, इलाहाबाद
    अनुदानित जिले– वाराणसी, बुलन्दशहर, मथुरा, मुजफ्फरपुर, फतेहपुर, उन्नाव, देवरिया।
  4. पुस्तक– आलोकवृत्त
    लेखक– श्री गुलाब खण्डेलवाल
    प्रकाशक– कमल प्रकाशन, 105 मुकुन्दीगंज, प्रतापगढ़
    अनुदानित जिले– इलाहाबाद, अलीगढ़, सहारनपुर, फर्रूखाबाद, मैनपुरी, मिर्जापुर, सीतापुर।
  5. पुस्तक– त्याग पथी
    लेखक– श्री रामेश्वर शुक्ल अंचल
    प्रकाशक– साहित्यकार संघ, दारागंज, इलाहाबाद
    अनुदानित जिले– आगरा, गोरखपुर, गाजीपुर, बरेली, सुल्तानपुर, जालौन, लखीमपुर खीरी, गोण्डा, शाहजहांपुर, बाराबंकी।
  6. पुस्तक– श्रवण कुमार
    लेखक– श्री शिव बालक शुक्ल
    प्रकाशक– गौतम बन्धु गोइन रोड़, लखनऊ
    अनुदानित जिले– मेरठ, आजमगढ़, बस्ती, रायबरेली, हरदोई, बांदा, बहराइच, हमीरपुर।

नोटः इसके अतिरिक्त अन्य जिलों/नवसृजित जिलों में नाटक और खण्ड काव्य पूर्व की भांति यथावत् पढ़ाये जायेंगे।

हिन्दीद्वितीय प्रश्न पत्र

संस्कृत दिग्दर्शिका
पाठ्य वस्तु

  1. भोजस्यौदार्यम्
  2. संस्कृत भाषायाः महत्वम्
  3. आत्मज्ञः एवं सर्वज्ञः
  4. ऋतुवर्णनम्
  5. जातक कथा
  6. नृपति दिलीपः
  7. महर्षि दयानंदः
  8. सुभाषित रत्नानि
  9. महामना मालवीयः
  10. पंचशीलसिद्धान्ताः
  11. दूत वाक्यम्

UP Board Syllabus for Class 12

myCBSEguide App

Test Generator

Create question paper PDF and online tests with your own name & logo in minutes.

Create Now
myCBSEguide App

myCBSEguide

Question Bank, Mock Tests, Exam Papers, NCERT Solutions, Sample Papers, Notes

Install Now

Leave a Comment