CBSE Syllabus for Class 11 Sanskrit Elective 2019-20

CBSE Syllabus of Class 11 Sanskrit – in PDF

CBSE Syllabus for Class 11 Sanskrit Elective 2019-20 contains all the topics of this session. myCBSEguide provides you latest Syllabus of Class 11. Sanskrit is the classical language of Indian and the liturgical language of Hinduism, Buddhism, and Jainism. Student can Download Latest CBSE Syllabus for class 11 in PDF format is now available in myCBSEguide mobile app. The curriculum for March 2020 exams is designed by CBSE, New Delhi as per NCERT textbooks for the session 2019-20.

CBSE Syllabus for class 11 Sanskrit Elective 2019-20

Download as PDF

CBSE Syllabus Class 11 Sanskrit Elective

पाठ्यक्रमः परीक्षानिर्देशाश्च
प्रश्नपत्रम्

अवधिः – होरात्रयम्
पूर्णाङ्काः 80+20

अस्मिन् प्रश्नपत्रे चत्वारो भागाः भविष्यन्ति।
भागः ‘क’ अपठित-अवबोधनम् (10 अङ्काः)
भागः ‘ख’ रचनात्मककार्यम् (10 अङ्काः)
भागः ‘ग’ अनुप्रयुक्तव्याकरणम् (20 अङ्काः)
भागः ‘घ’ (40 अङ्काः)
(अ) पठित-अवबोधनम् (30)
(ब) संस्कृतसाहित्येतिहासस्य परिचयः (10)
भागः “ङ” आन्तरिक-मूल्याङ्कनम् (20 अङ्काः)

---

प्रतिखण्डं विस्तृतविवरणम्

भागः ‘क’ अपठित-अवबोधनम्
(अङ्काः 10) (कालांशाः 21)

80-100 शब्दपरिमितः एकः सरलः अपठितः गद्यांशः।
प्रश्नवैविध्यम्

1. एकपदेन उत्तरम् (2)
2. पूर्णवाक्येन उत्तरम् (4)
3. समुचितशीर्षकलेखनम् (1)
4. भाषिक कार्यम् (3)
   • सर्वनामस्थाने संज्ञाप्रयोगः,
   • कर्तृक्रिया-अन्वितिः,
   • विशेषण-विशेष्य/पर्याय/विलोमादिचयनम्,
   • कर्तृ-क्रिया-पदचयनम्

भागः ‘ख’ रचनात्मक कार्यम्
(अङ्काः 10) (कालांशाः 21)

1. औपचारिकम् अनौपचारिकं वा पत्रम् (पूर्ण पत्रं लेखनीयम्) (5)
2. सङ्केताधारितम् अनुच्छेदलेखनम्। (5)
   अथवा
   हिन्दीभाषायाम् आङ्ग्लभाषायां वा लिखितानां वाक्यानां संस्कृतभाषया अनुवादः

भागः ‘ग’ अनुप्रयुक्तव्याकरणम्
(अङ्काः 20) (कालांशाः 63)

1. सन्धिः -सन्धिविच्छेदः सन्धिकरणं च। अधोलिखितसन्धिनियमान् आधृत्य वाक्येषु प्रयोगः (3)
   स्वरसन्धिः – दीर्घः गुणः , वृद्धिः, यण, अयादि, पूर्वरूपम्।
   व्यञ्जनसन्धिः – श्रुत्वम्, ष्टुत्वम्, षत्वम्, णत्वविधानम्, चम्,आगमः, मोऽनुस्वारः,परसवर्ण।
   विसर्गसन्धिः – सत्वम्, उत्वम्, रुत्वम्, लोपः।
2. शब्दरूपाणि – वाक्येषु विभक्ति-प्रयोगः। (3)
   अजन्ताः – सर्व, पूर्व प्रथम, द्वितीय, सखि, पति, दातृ, नृ, गो, स्वसृ, अक्षि।
   हलन्ताः – पथिन्, मरुत्, तादृश, अदस, दिश, वाच्, गिर्, धनिन्, पयस्, पञ्चन्, षट्,सप्तन्, अष्टन्, नवन, दशन्।
3. धातुरूपाणि – लट्, लृट्, लोट्, लङ्, विधिलिङ् इति पञ्चलकारेषु अधोलिखितधातूनां/ समानार्थकधातूनां वाक्येषु प्रयोगः। (3)
   परस्मैपदिनः – भू, पठ्, गम्,नम्, अस्, हस्, क्रुध, हन्, श्रु, नश, आप, शक्, इष, प्रच्छ्, कृ, ज्ञा, भक्षु, चिन्त, नृत, कथ्।
   आत्मनेपदिनः – रुच, लम्, सेव् , मुद्, याच्।
   उभयपदिनः – नी, हृ, भज्, पच्,।
4. प्रत्ययाः – पाट्यांशेषु अधोलिखितप्रत्यययुक्तानि पदानि अधिकृत्य प्रश्नाः। (3)
   (अ) कृदन्ताः – क्त, क्तवतु, शतृ, शानच्, क्त्वा, ल्यप्, तुमुन्, यत्, तव्यत्, अनीयर्, तृच्, क्तिन्, अच्।
   (आ) तद्धिन्ताः – णिनि, ठक्, अण्, त्व, मयट्, ईयसुन्, इष्ठन्।
   (इ) स्त्रीप्रत्ययाः – टाप्, ङीप्।
5. अव्ययप्रयोगाः -पठितपाठ्यांशेषु अधोलिखित-अव्ययपदैः रिक्तस्थानपूर्तिः। (2)
   पुनः, उच्चैः, शनैः, अधः, ऋते, युगपत्, अद्य, श्वः, ह्यः, सायम्, चिरम्, ईषत्, तूष्णीम्, सहसा, मिथ्या, पुरा, प्रायः, नूनम्, भूयः, खलु, किल। पठितांशेषु प्रयुक्तानि अन्यानि अव्ययपदानि च
6. विभक्तिप्रयोगाः – पठितपाठ्यांशेषु प्रयुक्त-उपपदकारकविभक्तीः अधिकृत्य प्रश्नाः (3)
7. पठितपाठ्यांशेषु सरलसमस्तपदानां विग्रहाः। (3)

भागः ‘घ’ (i) पठित-अवबोधनम्
(अङ्काः 40) (कालांशाः 84)

(अ) पठित-अवबोधनम्

1. अंशत्रयम् (15)
   एकः गद्यांशः, एकः पद्यांशः, एकः नाट्यांशः च। (5+5+5)
   पाठ्यांश-आधारित प्रश्नवैविध्यम्
   एकपदेन उत्तरम् (1)
   पूर्णवाक्येन उत्तरम् (2)
   विशेषण-विशेष्य-अन्वितिः/पर्यायः/विलोमादिचयनम्, वाक्ये कर्तृक्रिया  पदचयनम्, सर्वनामस्थाने संज्ञाप्रयोगः/कः कं कथयति। (2)
2. कथनानि आश्रित्य प्रश्ननिर्माणम्। (4)
3. अन्वयलेखनम् / रिक्तस्थानपूर्तिमाध्यमेन अन्वयः। (3)
4. भावार्थलेखनम्/ चरित्रचित्रणम्। (3)
5. सप्रसङ्गव्याख्या। (5)

भागः ‘घ’ (ii) संस्कृत-साहित्येतिहासस्य सामान्यः परिचयः
(अङ्काः 10) (कालांशाः 21)

संस्कृतेन अतिलघूत्तर/लघूत्तरप्रश्नमाध्यमेन अधोलिखितसंस्कृतसाहित्यविषयकं परीक्षणम्

1. पाठ्यपुस्तके सङ्कलित-अंशानां प्रमुखलेखकानां परिचयः। (4)
2. वैदिक-साहित्यस्य, लौकिक-साहित्यस्य च (प्रमुखकाव्यानाम्) परिचयः)। (3)
3. नाट्यविषयकशब्दावलीपरिचयः – नान्दी, नेपथ्यम्, प्रस्तावना, आत्मगतम्, प्रकाशम्, जनान्तिकम्, भरतवाक्यम्, (रिक्तस्थानपूर्तिमाध्यमेन) (3)

भागः “ङ” आन्तरिकमूल्याङ्कनम् (20 अङ्काः)

1. परियोजनाकार्यम् – (10 अङ्काः)
2. गतिविधयः – (10 अङ्काः)

---

उद्देश्यानि-

• छात्राणां विविध-जीवन-कौशलानां विकासः।
• छात्राः समाजस्य विविध-समस्याः ज्ञात्वा समाधाने समर्थाः स्युः।
• गवेषणात्मक-चिन्तनशक्तेः विकासः।
• संस्कृत-जगतः समस्यानां सम्मुखीकरणम्।
• छात्राणां सृजनात्मकक्षमतायाः विकासः।
• श्रवण-भाषण-पठन-लेखनकौशलानां विकासः।
• आत्मविश्वासस्य संवर्धनम्।

परियोजना-कार्यम् (10 अङ्काः)

• मिथ्यावार्तायाः (Fake News) दुष्प्रभावाः।
• अध्ययने अन्तर्जालस्य उपयोगिता
• संस्कृतं व्यवहारभाषां कर्तुं समस्या समाधानञ्च।
• “सोशलमीडिया” इत्यस्य सदुपयोगः।
• भारतीयसंस्कृतौ वैज्ञानिकचिन्तनम्।
• स्वक्षेत्रे जायमानस्य प्रदूषणस्य कारणानि समाधानञ्च।
• स्वक्षेत्रे स्वच्छभारताभियानस्य स्थितिः।
• संस्कृताध्ययनं प्रति छात्राणाम् उदासीनतायाः कारणानि तन्निराकरणोपायाश्च।
• आयुष्मद्भारतम्’ इति सर्वकारीय-योजनाविषये लाभार्थिनां जागरूकतायाः विश्लेषणम्।

श्रवण-भाषण-कौशलम् (05 अङ्काः)

• कथा
• संवादः/ वार्तालापः
• भाषणम्
• नाटकम्
• वार्ताः
• आशुभाषणम्
• वार्तावलिः (समूहचर्चा)
• संस्कृतगीतानि
• श्लोकोच्चारणम्

लेखन-कौशलम् (05 अङ्काः)

• विविधविषयान् आधृत्य मौलिकलेखनम्
• यथा- माता, पिता, गुरुः, पर्यावरणम्, विद्या, योगः समयस्य सदुपयोगः, शिक्षा, अनुशासनम् इत्यादयः।
• शैक्षिकभ्रमणस्य संस्कृतेन प्रतिवेदनलेखनम्।
• दैनन्दिनीलेखनम्
• सङ्केताधारितं कथालेखनम्।
• श्रुतलेखः

अवधातव्यम्-

1. उपर्युक्त परियोजनाकार्याणि गतिविधयश्च उदाहरणरूपेण प्रदत्ताः सन्ति। एतदतिरिच्य एतादृशाः अन्यविषयाः अपि भवितुमर्हन्ति।
2. केन्द्रिय-माध्यमिक-शिक्षा-बोर्ड (CBSE) इत्यस्य प्रपत्रसङ्ख्या (Circular No.)- Acad-11/2019 इत्यनुसारम् 2019-2020 इति सत्रस्य आदर्शप्रश्नपत्रे वार्षिकप्रश्नपत्रे च 20 अङ्कानां वस्तुनिष्टाः प्रश्नाः भविष्यन्ति।

पुस्तकानि

• शाश्वती – प्रथमः भागः (पाठ्यपुस्तकम्) रा. शै. अनु. प्र. परि. द्वारा प्रकाशितम्।
• व्याकरणसौरभम् (संशोधितसंस्करणम्) रा. शै. अनु. प्र. परि. द्वारा प्रकाशितम्। (सहायकपुस्तकम्)
• हायर संस्कृतग्रामर (एम् आर् कालेलिखितम्)
• रचनानुवादकौमुदी (सहायकपुस्तकम्) कपिलदेवद्विवेदीलिखितम् विश्वविद्यालयप्रकाशनम्, वाराणसी।
• संस्कृतसाहित्यपरिचयः (सन्दर्भपुस्तकम्) (संशोधितसंस्करणम्) रा. शै. अनु. प्र. परि. द्वारा प्रकाशितम्।
• वेदपारिजात (अतिरिक्ताध्ययनार्थम्) रा. शै. अनु. प्र. परि. द्वारा प्रकाशितम्।

Download CBSE Syllabus of Class 11th

• Physics
• Chemistry
• Biology
• Mathematics
• Accountancy
• Economics
• Business studies
• English core
• Hindi core
• History
• Political science
• Geography
• Sociology
• Home science