Ask questions which are clear, concise and easy to understand.
Ask QuestionPosted by Avneet Chouhan 5 years, 1 month ago
- 5 answers
Posted by Ritanjli Ayam Ritanlji 5 years, 1 month ago
- 0 answers
Posted by Rinki Kumari 5 years, 1 month ago
- 0 answers
Posted by Shivam Soni 5 years, 1 month ago
- 4 answers
Posted by Lucky Sharma 5 years, 1 month ago
- 3 answers
Posted by Preet Singh Thakur 5 years, 1 month ago
- 1 answers
Posted by Nimish Tiwari 5 years, 1 month ago
- 4 answers
Posted by Neerav Ror 5 years, 1 month ago
- 4 answers
Gaurav Seth 5 years, 1 month ago
मम परिचय :
- मम नाम _______ अस्ति|
- मम पितुः नाम: _______ अस्ति|
- मम माता नाम: श्रीमती _______ अस्ति |
- अहम् जोधपुर नगरे वसामि
- अहम् अध्यापन कार्यम् करोमि
- मम विद्यालयम् नाम डी.ए.वी पब्लिक स्कूल अस्ति|
- मम जन्मतिथि _________ अस्ति |
- अहम् प्रातः काले पंच वादने उत्तिष्ठामि
- अहम् विद्यालयम् गच्छामि |
- अहं पुस्तक मध्ये संस्कृतं पाठयामि ।
- अस्माकं देशः भारतम् अस्ति |
Posted by Shivam Kakkar 5 years, 1 month ago
- 1 answers
Posted by Nikhil Thakur 5 years, 1 month ago
- 1 answers
Posted by Tejas Bhandarge 5 years, 1 month ago
- 2 answers
Posted by Pratham Pandey 5 years, 1 month ago
- 0 answers
Posted by Deepali Patil 5 years, 1 month ago
- 5 answers
Posted by Hriday Ram Kashyap 5 years, 1 month ago
- 2 answers
Posted by Simarpreet Kaur Bhangu 5 years, 1 month ago
- 0 answers
Posted by Mansi Jain 5 years, 1 month ago
- 1 answers
Gaurav Seth 5 years, 1 month ago
प्रश्नः 1.
पाठे दत्तानां पद्यानां (श्लोकानां) सस्वरवाचनं कुरुत-(पाठ में दिए गए श्लोकों का सस्वर वाचन कीजिए-)
उत्तरम्:
छात्र स्वयं सुस्वर वाचन करें।
प्रश्नः 2.
श्लोकांशेषु रिक्तस्थानानि पूरयत-(श्लोक के अंशों में रिक्त स्थान की पूर्ति कीजिए-)
(क) समुद्रमासाद्य ………………………..
(ख) ……………………….. वचः मधुरसूक्तरसं सृजन्ति।
(ग) तद्भागधेयं …………………………….. पशूनाम्।
(घ) विद्याफलं …………………………… कृपणस्य सौख्यम्।
(ङ) पौरुषं विहाय यः ……………………….. अवलम्बते। ।
(च) चिन्तनीया हि विपदाम् …………………………. प्रतिक्रियाः ।
उत्तरम्:
(क) भवन्त्यपेयाः,
(ख) श्रुत्वा,
(ग) परमं,
(घ) व्यसनिन:,
(ङ) दैवम्,
(च) आदावेव।
For more click on the given link :
<a href="https://www.learncbse.in/ncert-solutions-for-class-8th-sanskrit-chapter-1-subhashithani/">https://www.learncbse.in/ncert-solutions-for-class-8th-sanskrit-chapter-1-subhashithani/</a>
Posted by Saurabh Dubey 5 years, 1 month ago
- 3 answers
Posted by Krupa Argulewar 5 years, 1 month ago
- 4 answers
Posted by Jannat Rani 5 years, 1 month ago
- 0 answers
Posted by Nitya Dagar 5 years, 1 month ago
- 0 answers
Posted by Divyanka Sinha 5 years, 1 month ago
- 3 answers
Posted by Aditya Kumar 5 years, 1 month ago
- 2 answers
Posted by Jaykant Mishra 5 years ago
- 3 answers
Posted by Jaykant Mishra 5 years, 1 month ago
- 0 answers
Posted by Khanak Sharma 5 years, 1 month ago
- 1 answers
Manas Kumar Deka 5 years, 1 month ago
Posted by Bhupender Thapliyal 5 years, 1 month ago
- 0 answers
Posted by Ritu Garg 5 years, 1 month ago
- 1 answers
Krish Chand 5 years, 1 month ago
Posted by Teg .... 5 years, 1 month ago
- 2 answers
Gaurav Seth 5 years, 1 month ago
Gaurav Seth 5 years, 1 month ago
<div>अनुस्वार</div> <div style="-webkit-text-stroke-width:0px; text-align:justify">अनुस्वार का प्रयोग पंचम वर्ण ( ङ्, ञ़्, ण्, न्, म् ) के लिए किया जाता है।</div> <div style="-webkit-text-stroke-width:0px; text-align:justify"> </div> <div style="-webkit-text-stroke-width:0px; text-align:justify">गंगा (गड्.गा), चंचल (चञ़्चल), मुंडन (मुण्डन), संबंध (सम्बन्ध) आदि शब्दों में हम देखते हैं कि जिस जगह अनुस्वार का प्रयोग किया जा रहा है उसके स्थान पर पंचम-वर्ण अलग-अलग आ रहे हैं। इसका कारण यह नियम है -</div> <div style="-webkit-text-stroke-width:0px; text-align:justify"> </div> <div style="-webkit-text-stroke-width:0px; text-align:justify">नियम - अनुस्वार के चिह्न के प्रयोग के बाद आने वाला वर्ण ‘क’ वर्ग, ’च’ वर्ग, ‘ट’ वर्ग, ‘त’ वर्ग और ‘प’ वर्ग में से जिस वर्ग से संबंधित होता है अनुस्वार उसी वर्ग के पंचम-वर्ण के लिए प्रयुक्त होता है।</div> <div style="-webkit-text-stroke-width:0px; text-align:justify"> </div> <div style="-webkit-text-stroke-width:0px; text-align:justify">1. यदि पंचमाक्षर के बाद किसी अन्य वर्ग का कोई वर्ण आए तो पंचमाक्षर अनुस्वार के रूप में परिवर्तित नहीं होगा। जैसे- वाड्.मय, अन्य, चिन्मय, उन्मुख आदि शब्द वांमय, अंय, चिंमय, उंमुख के रूप में नहीं लिखे जाते हैं।</div> <div style="-webkit-text-stroke-width:0px; text-align:justify">
2. पंचम वर्ण यदि द्वित्व रूप में दुबारा आए तो पंचम वर्ण अनुस्वार में परिवर्तित नहीं होगा। जैसे प्रसन्न, अन्न, सम्मेलन आदि के प्रसंन, अंन, संमेलन रूप नहीं लिखे जाते हैं।</div> <div style="-webkit-text-stroke-width:0px; text-align:justify"> <div>3. छात्रों को ध्यान रखना चाहिए कि संयुक्त वर्ण दो व्यंजनों से मिलकर बनता है जैसे त् + र - त्र, ज् + ञ़ - ज्ञ इसलिए अनुस्वार के बाद संयुक्त वर्ण आने पर संयुक्त वर्ण जिन वर्णों से मिलकर बना है उनका पहला वर्ण जिस वर्ग से जुड़ा है अनुस्वार उसी वर्ग के पंचम-वर्ण के लिए प्रयुक्त होता है।</div> <div>जैसे -</div> <div>उदाहरण एक:-</div> <div> </div> <div>मंत्र शब्द में है</div> <div> म + अनुस्वार + त्र </div> <div>यह त्र संयुक्ताक्षर है जो बना है त् + र से</div> <div>अनुस्वार के बाद आया है - त्</div> <div>त् जिस वर्ग का है उसका पंचम वर्ण हुआ न्</div> <div>इसलिए अनुस्वार न् के उच्चारण के लिए कार्य कर रहा है।</div> <div> </div> <div> </div> <div>उदाहरण दो:-</div> <div> </div> <div>संक्रमण शब्द में है</div> <div>स + अनुस्वार + क्र + म + ण </div> <div>यह क्र संयुक्ताक्षर है जो बना है क् + र से</div> <div>अनुस्वार के बाद आया है - क्</div> <div>क् जिस वर्ग का है उसका पंचम वर्ण हुआ ड्.</div> <div>इसलिए अनुस्वार ड्. के उच्चारण के लिए कार्य कर रहा है।</div> <div> </div> <div>4. छात्रों को अनुस्वार के प्रयोग में व्यंजन संधि का ‘म्’ से संबंधित यह नियम भी ध्यान रखना चाहिए -</div> <div>नियम - यदि किसी शब्द में म् के बाद क् से भ् तक कोई भी व्यंजन आता है तो ‘म्’ उस व्यंजन के पंचम वर्ण में परिवर्तित हो जाता है।</div> <div>विशेष :- ऐसे में शब्द की वर्ण व्यवस्था पर भी ध्यान दें</div> <div>जैसे -</div> <div> </div> <div>उदाहरण एक:-</div> <div> </div> <div>संग्राम शब्द में है</div> <div>सम् +ग्राम</div> <div> </div> <div>यह ग्र संयुक्ताक्षर है जो बना है ग् + र से</div> <div>म् के बाद आया है - ग्</div> <div>ग् जिस वर्ग का है उसका पंचम वर्ण हुआ 'ड्.'</div> <div>इसलिए अनुस्वार 'ड्.' के उच्चारण के लिए कार्य कर रहा है।</div> <div> </div> <div>इसलिए यहाँ व्यंजन संधि के नियम के अनुसार ‘म्’ ही ‘ड्.’ में परिवर्तित हुआ है।</div> <div> </div> <div> </div> <div>उदाहरण दो :-</div> <div> </div> <div>संजय शब्द में है</div> <div>सम् + जय</div> <div> </div> <div>यहाँ 'म्' के बाद आया है - 'ज्'</div> <div>'ज्' जिस वर्ग का है उसका पंचम वर्ण हुआ 'ञ़्'</div> <div>इसलिए अनुस्वार ‘ञ़्’ के उच्चारण के लिए कार्य कर रहा है।</div> <div> </div> <div>इसलिए यहाँ व्यंजन संधि के नियम के अनुसार ‘म्’ ही ‘ञ़्’ में परिवर्तित हुआ है।</div> <div> </div> <div> </div> <div>5. म् के बाद य, र, ल, व, ह, श, ष, स होने पर म् अनुस्वार में परिवर्तित हो जाता है । या इसे समझने के लिए यों कहें तो अधिक सरल होगा कि अनुस्वार के बाद य, र, ल, व, ह, श, ष, स होने पर यह अनुस्वार ‘म्’ को इंगित करता है।</div> <div> </div> <div>उदाहरण एक:-</div> <div> </div> <div>संरक्षक शब्द में है</div> <div>सम् + रक्षक</div> <div> </div> <div>यहाँ अुनस्वार के बाद आया है - 'र'</div> <div> </div> <div>इसलिए यहाँ व्यंजन संधि के नियम के अनुसार अनुस्वार ‘म्’ के लिए आया है।</div> <div> </div> <div> </div> <div>उदाहरण दो:-</div> <div> </div> <div>संशय शब्द में है</div> <div>सम् + शय</div> <div> </div> <div>यहाँ अुनस्वार के बाद आया है - 'श'</div> <div> </div> <div>इसलिए यहाँ व्यंजन संधि के नियम के अनुसार अनुस्वार ‘म्’ के लिए आया है।</div> </div>
myCBSEguide
Trusted by 1 Crore+ Students
Test Generator
Create papers online. It's FREE.
CUET Mock Tests
75,000+ questions to practice only on myCBSEguide app
[email protected] Dahiya 5 years, 1 month ago
3Thank You