No products in the cart.

UP Board - Class 12 - हिंदी जनरल - सिलेबस

CBSE, JEE, NEET, CUET

CBSE, JEE, NEET, CUET

Question Bank, Mock Tests, Exam Papers

NCERT Solutions, Sample Papers, Notes, Videos

सिलेबस for Class 12 हिंदी जनरल

सिलेबस Link
सामान्य हिन्दी

Student Dashboard

Personlised content for the students.

myCBSEguide  App

myCBSEguide App

Complete Guide for CBSE Students

NCERT Solutions, NCERT Exemplars, Revison Notes, Free Videos, CBSE Papers, MCQ Tests & more.

Latest UP Board Syllabus for Class 12 हिंदी जनरल

Latest UP Board Syllabus for Class 12 हिंदी जनरल

UP Board syllabus for class 12 हिंदी जनरल  2018, 2019, and 2020 as per upmsp.edu.in. New curriculum. UP Board syllabus is available for free download in PDF format. Download latest UP Board syllabus of 12th हिंदी जनरल as PDF format. हिंदी जनरल syllabus for UP Board class 12 is also available in myCBSEguide app, the best app for UP Board students.

UP Board Academics Unit - Curriculum Syllabus

UP Board has special academics unit to design curriculum and syllabus. The syllabus for UP Board class 12 हिंदी जनरल is published by upmsp.edu.in Central Secondary Education, Head Office in Lucknow. The latest syllabus for class 12 हिंदी जनरल includes list of topics and chapters in हिंदी जनरल. UP Board question papers are designed as per the syllabus prescribed for current session. 

UP Board Syllabus category

  • Secondary School Curriculum (class 9 and class 10)
  • Senior School Curriculum (class 11 and class 12)
  • Vocational Courses (Class 11 and class 12)

उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षा परिषद्, इलाहाबाद
कक्षा-12 सामान्य हिन्दी
पाठ्यक्रम तथा पाठ्य-पुस्तकें

इस विषय में 50-50 अंकों के दो प्रश्नपत्र होगें, प्रत्येक प्रश्न-पत्र का समय तीन घण्टें होगा।

प्रथम प्रश्न-पत्र (पूर्णांक - 50)

  1. हिन्दी गद्य साहित्य का इतिहास (गद्य की पाठ्य पुस्तक में दिये गये पाठों पर आधारित विभिन्न कालों के युग प्रवर्तक लेखक एवं उनकी रचनाएं)। (अतिलघु उत्तरीय प्रश्न) (05)
  2. हिन्दी काव्य साहित्य का विकास (विभिन्न कालों के प्रमुख कवि और उनकी कृतियों पर आधारित अतिलघु उत्तरीय प्रश्न) (05)
  3. पाठ्यक्रम में निर्धारित गद्यांशों एवं सूक्तियों की संदर्भ सहित व्याख्या। (10)
  4. पाठ्यक्रम में निर्धारित पद्यांशों एवं सूक्तिपरक पंक्तियों की संदर्भ सहित व्याख्या। (10)
  5. पाठ्यक्रम में निर्धारित लेखकों का साहित्यिक परिचय एवं कृतियाँ। (04)
  6. पाठ्यक्रम में निर्धारित कवियों का साहित्यिक परिचय एवं कृतियाँ। (04)
  7. (क) पाठ्यक्रम में निर्धारित कहानियों का सारांश एवं उद्देश्य पर आधारित प्रश्न। (04)
    (ख) पाठ्यक्रम में निर्धारित नाटक की कथावस्तु एवं प्रमुख पात्रों का चरित्र चित्रण। (04)
  8. पाठ्यक्रम में निर्धारित खण्डकाव्य एवं प्रमुख पात्रों का चरित्र चित्रण। (04)

द्वितीय प्रश्न-पत्र (पूर्णांक - 50)

  1. संस्कृत में निर्धारित पाठों के आधार पर एक गद्यांश तथा एक श्लोक का संदर्भ सहित हिन्दी में अनुवाद। (08)
  2. संस्कृत के निर्धारित पाठों में आयी किसी एक सूक्ति की संदर्भ सहित हिन्दी में व्याख्या। (04)
  3. लोकोक्तियों एवं मुहावरों के अर्थ एवं वाक्य प्रयोग। (04)
  4. (क) संन्धि-(दीर्घ, गुण, यण, अयादि में से किन्हीं तीन सन्धियों से संबंधित शब्दों का सन्धि विच्छेद। (03)
    (ख) शब्दों में सूक्ष्म अन्तर। (02)
    (ग) अनेकार्थी शब्द। (02)
    (घ) अनेक शब्दों के लिए एक शब्द (केवल दो शब्द)। (02)
    (ङ) संस्कृत शब्दों में विभक्ति की पहचान। (02)
    (च) वाक्यों में त्रुटिमार्जन (लिंग, वचन, कारक, काल एवं बर्तनी संबंधी त्रुटियाँ)। (02)
  5. (क) रस-श्रृंगार, करुण, हास्य, बीर एवं शान्त रस के लक्षण एवं उदाहरण। (02)
    (ख) अलंकार- (1) शब्दालंकार-अनुप्रास, यमक, श्लेष के लक्षण एवं उदाहरण। (02)
          (2) अर्थालंकार- उपमा, रूपक, उत्प्रेक्षा, भ्रान्तिमान एवं सन्देह के लक्षण एवं उदाहरण।
    (ग) छन्द-मात्रिक-चौपाई, दोहा, सोरठा, कुण्डलियां के लक्षण एवं उदाहरण। (02)
  6. पत्र लेखन (निम्नलिखित में से किसी एक पर)- (06)
    (1) नियुक्ति-आवेदन-पत्र
    (2) बैंक से किसी व्यवसाय के लिए ऋण प्राप्त करने का आवेदन-पत्र।
    (3) अपने नगर या गाँव की सफाई हेतु संबंधित अधिकारी को प्रार्थना-पत्र।
  7. निबन्ध (विज्ञान, वाणिज्य, शिक्षा, कृषि, सामाजिक एवं राजनैतिक चेतना पर आधारित जनसंख्या, स्वास्थ्य शिक्षा व पर्यावरण से सम्बन्धित)। (09)

पाठ्य वस्तु-प्रथम प्रश्न-पत्र
सामान्य हिन्दी विषय के लिए निम्नलिखित पाठ्य वस्तु का अध्ययन करना होगाः-

पुस्तक का नाम-
गद्य हेतु निर्धारित पाठ्य वस्तु

लेखक का नाम - पाठ का नाम

  1. बासुदेव शरण अग्रवाल - राष्ट्र का स्वरूप
  2. कन्हैया लाल मिश्र प्रभाकर - रॉबर्ट नर्सिंग होम में
  3. डॉ० हजारी प्रसाद द्विवेदी - अशोक के फूल
  4. प्रो० जी० सुन्दर रेड्डी - भाषा और आधुनिकता
  5. हरिशंकर परसाई - निंदा रस
  6. मोहन राकेश - आखिरी चट्टान

पुस्तक का नाम-
काव्य हेतु निर्धारित पाठ्य वस्तु

  1. अयोध्या सिंह उपाध्याय ‘हरिऔध’ - पवन दूतिका
  2. मैथिलीशरण गुप्त - कैकेयी का अनुताप गीत
  3. जयशंकर प्रसाद - गीत, श्रद्धा-मनु
  4. सुमित्रा नन्दन पंत - नौका विहार, परिवर्तन, बापू के प्रति
  5. महादेवी वर्मा – गीत
  6. रामधारी सिंह दिनकर - पुरूरवा, उर्वशी, अभिनव-मनुष्य
  7. सविदानन्द हीरानंद वात्सायन अज्ञेय - मैंने आहुति बनकर देखा, हिरोशिमा

पुस्तक का नाम-
कथा साहित्य हेतु निर्धारित पाठ्य वस्तु

  1. जैनेन्द्र कुमार - ध्रुव यात्रा
  2. फणीश्वर नाथ रेणु – पंचलाइट
  3. शिवानी – लाटी
  4. अमरकांत – बहादुर

नाटक (सहायक पुस्तक)

  1. पुस्तक- कुहासा और किरण
    लेखक- श्री विष्णु प्रभाकर
    प्रकाशक- भारतीय साहित्य प्रकाशन, 204-ए वेस्ट एण्ड रोड़, सदर, मेरठ
    अनुदानित जिले- मेरठ, आजमगढ़, मुरादाबाद, बलिया, रायबरेली, झांसी, सुल्तानपुर, लखीमपुर खीरी, बंदायूँ, पीलीभीत।
  2. पुस्तक- आन की मान
    लेखक- श्री हरिकृष्ण प्रेमी
    प्रकाशक- कौशाम्बी प्रकाशन, दारागंज, इलाहाबाद
    अनुदानित जिले- वाराणसी, लखनऊ, इटावा, बरेली, फर्रूखाबादा, एटा, शाहजहांपुर, उन्नाव, हमीरपुर।
  3. पुस्तक- गरूड़ ध्वज
    लेखक- लक्ष्मी नारायण मिश्र
    प्रकाशक- साहित्य भवन, प्रा०लि०, 93, के०पी० कक्कड़ रोड़, इलाहाबाद।
    अनुदानित जिले- आगरा, गोरखपुर, जौनपुर, फैजाबाद, बिजनौर, फतेहपुर, गोण्डा, सीतापुर, प्रतापगढ़, बहराइच, ललितपुर।
  4. पुस्तक- सूत पुत्र
    लेखक- डॉ० गंगा सहाय प्रेमी
    प्रकाशक- राम प्रसाद एण्ड सन्स, अस्पताल रोड़, आगरा।
    अनुदानित जिले- इलाहाबाद, सहारनपुर, अलीगढ़, मुजफ्फरनगर, गाजीपुर, मैनपुरी, जालौन, हरदोई, बाराबंकी।
  5. पुस्तक- राज मुकुट
    लेखक- श्री व्यथित हृदय
    प्रकाशक- सिम्बुल लैंग्वेज कारपोरेशन अस्पताल रोड़, आगरा
    अनुदानित जिले-कानपुर, बुलन्दशहर, मथुरा, बस्ती, मिर्जापुर, देवरिया, बांदा, रामपुर।

खण्ड काव्य (सहायक पुस्तक)
खण्ड काव्य

  1. पुस्तक- मुक्ति यज्ञ
    लेखक- श्री सुमित्रा नन्दन पन्त
    प्रकाशक- राधा कृष्ण प्रकाशन 2, अन्सारी रोड़, दरियागंज, नई दिल्ली
    अनुदानित जिले- कानपुर, जौनपुर, मुरादाबाद, फैजाबाद, एटा, ललितपुर।
  2. पुस्तक- सत्य की जीत
    लेखक- श्री द्वारिका प्रसाद माहेश्वरी
    प्रकाशक- ज्वाला प्रसाद विद्या सागर, 129 , के०पी० कक्कड़ रोड़, इलाहाबाद
    अनुदानित जिले- झाँसी, बंदायूँ, प्रतापगढ़, रामपुर, पीलीभीत, लखनऊ, इटावा, बलिया, बिजनौर
  3. पुस्तक- रश्मि रथी
    लेखक- रामधारी सिंह “दिनकर”
    प्रकाशक- उदयांचल, पटना, वितरक-लोक भारती 15-ए, महात्मा गांधी मार्ग, इलाहाबाद
    अनुदानित जिले- वाराणसी, बुलन्दशहर, मथुरा, मुजफ्फरपुर, फतेहपुर, उन्नाव, देवरिया।
  4. पुस्तक- आलोकवृत्त
    लेखक- श्री गुलाब खण्डेलवाल
    प्रकाशक- कमल प्रकाशन, 105 मुकुन्दीगंज, प्रतापगढ़
    अनुदानित जिले- इलाहाबाद, अलीगढ़, सहारनपुर, फर्रूखाबाद, मैनपुरी, मिर्जापुर, सीतापुर।
  5. पुस्तक- त्याग पथी
    लेखक- श्री रामेश्वर शुक्ल अंचल
    प्रकाशक- साहित्यकार संघ, दारागंज, इलाहाबाद
    अनुदानित जिले- आगरा, गोरखपुर, गाजीपुर, बरेली, सुल्तानपुर, जालौन, लखीमपुर खीरी, गोण्डा, शाहजहांपुर, बाराबंकी।
  6. पुस्तक- श्रवण कुमार
    लेखक- श्री शिव बालक शुक्ल
    प्रकाशक- गौतम बन्धु गोइन रोड़, लखनऊ
    अनुदानित जिले- मेरठ, आजमगढ़, बस्ती, रायबरेली, हरदोई, बांदा, बहराइच, हमीरपुर।

नोटः- इसके अतिरिक्त अन्य जिलों/नवसृजित जिलों में नाटक और खण्ड काव्य पूर्व की भांति यथावत् पढ़ाये जायेंगे।

सामान्य हिंदी-द्वितीय प्रश्नपत्र
संस्कृत हेतु निर्धारित पाठ्य वस्तु-

  1. चतुरश्चौरः
  2. सुभाषचन्द्रः
  3. संस्कृत भाषायाः महत्वम्
  4. जातक कथा
  5. सुभाषित रत्नानि
  6. महामना मालवीयः
  7. पंचशील-सिद्धान्ताः
    परिशिष्ट, व्याकरण, शब्दरूप, धातुरूप।



myCBSEguide App

myCBSEguide

Trusted by 1 Crore+ Students

Test Generator

Test Generator

Create papers online. It's FREE.

CUET Mock Tests

CUET Mock Tests

75,000+ questions to practice only on myCBSEguide app

Download myCBSEguide App